Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος για τον «Σιωπηλό Μάρτυρα»
Στο καινούριο του ντοκιμαντέρ, μετά τον «Μανάβη» και το «Ηθοποιοί: Ημερολόγια Σπουδής», ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος μιλά για την παλιά φυλακή των Τρικάλων. Πρώην κρατούμενοι, σωφρονιστικοί υπάλληλοι, ένας πρώην διευθυντής της φυλακής και μία ιστορικός περπατούν στο ερημικό κτίριο -πριν αυτό κατεδαφιστεί- και ανατρέχουν στην ιστορία τόσο της παλιάς φυλακής (που μετρούσε πάνω από 11ο χρόνια ζωής), όσο και της Ελλάδας. Παράλληλα, δίνει «φωνή» και στο ίδιο το κτίριο, ενώ θέτει ερωτήματα για το πώς διαχειριζόμαστε την ιστορική μας μνήμη.
Ο σκηνοθέτης μίλησε στους Cinepivates για τον «Σιωπηλό Μάρτυρα». Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στις 18 Μαρτίου (στις 20:00 το βράδυ στην αίθουσα Τόνια Μαρκετάκη) και στις 20 Μαρτίου στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας» (13:00).
-Πώς προέκυψε η ενασχόληση με το θέμα της παλιάς φυλακής των Τρικάλων;
Η παλιά φυλακή Τρικάλων είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτίρια της πόλης, βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο της και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητάς των κατοίκων. Η προοπτική της αλλαγής χρήσης της μάς οδήγησε στην απόφαση να κάνουμε ένα βιογραφικό πορτρέτο της φυλακής πριν αυτή αλλάξει οριστικά.
-Τι ήταν αυτό που σας συγκίνησε στο θέμα;
Το γεγονός ότι αυτός ο χώρος αντικατοπτρίζει την ιστορία της νεότερης Ελλάδος από τις αρχές τις αρχές του 20ού αιώνα και μετά, μέσα από μια ιδιαίτερη οπτική γωνία, εκείνης του εγκλεισμού.
-Γιατί επιλέξατε τον τίτλο «Σιωπηλός Μάρτυρας»;
Γιατί αποδίδει ακριβώς το θέμα ντοκιμαντέρ. Η φυλακή είναι ένας “σιωπηλός μάρτυρας” τού ό,τι έχει συμβεί όλα αυτά τα χρόνια της λειτουργίας της. Ήταν μια πολύ πετυχημένη πρόταση της σεναριογράφου και συνεργάτιδάς μου Γλυκερίας Πατραμάνη.
-Μέσα από τα πρόσωπα που μιλούν διαγράφεται η ιστορία όχι μόνο της φυλακής, αλλά και της Ελλάδας. Πώς έγινε η επιλογή των συγκεκριμένων προσώπων;
Προσπαθήσαμε η επιλογή των προσώπων να αγκαλιάζει όλο το φάσμα των ανθρώπων που σχετίστηκαν με την φυλακή, είτε ως εργαζόμενοι, είτε ως κρατούμενοι, είτε ως ερευνητές της ιστορίας της. Μ’ αυτό τον τρόπο θέλαμε να δώσουμε την δυνατότητα να φωτιστούν όσο το δυνατόν περισσότερες πλευρές της.
-Ήταν εύκολο να πείσετε τους ανθρώπους αυτούς να ανοιχτούν και να μιλήσουν;
Όχι με όλους. Αλλά σ’ αυτό μας βοήθησε ιδιαίτερα η ίδια η φυλακή. Με το που την επισκέφτηκαν ξύπνησαν μέσα τους οι αναμνήσεις τις οποίες θέλησαν να τις μοιραστούν μαζί μας.
-Υπήρξαν πράγματα που σας είπαν, τα οποία επιλέξατε να μην αποτελέσουν κομμάτι του ντοκιμαντέρ και για ποιο λόγο;
Μας μίλησαν για πολλά πράγματα αλλά στο μοντάζ αποφασίσαμε να εστιάσουμε σ’ αυτά που αφορούσαν τον συγκεκριμένο χώρο, τη φυλακή. Αλλιώς θα μπερδεύαμε τον θεατή ως προς το ποιο είναι το θέμα της ταινίας και κατ’ επέκταση τι θέλαμε να πούμε.
-Σας ενδιαφέρουν οι άνθρωποι που πέρασαν από τη φυλακή, αλλά κυρίως το ίδιο το κτίριο. Στο σκηνοθετικό σας σημείωμα αναφέρεστε στη «φωνή» της φυλακής. Τι ήταν αυτό που το κτίριο σάς «αποκάλυψε» στη διάρκεια των γυρισμάτων;
Μας αποκάλυψε κυρίως πως η “φωνή” της είναι σημαντική και αξίζει να την ακούσουμε.
-Παράλληλα, περιμένουμε και την ταινία μυθοπλασίας, «Κοίλα». Τι μπορείτε να μας πείτε για αυτήν και σε τι φάση βρίσκεται;
Μόλις ολοκληρώθηκε το σενάριο από την Γλυκερία Πατραμάνη κι εμένα. Τώρα περάσαμε στο στάδιο της ανάπτυξης του σχέδιου παραγωγής. H Viewmaster με τον Γιώργο Κυριάκο και τον Κώστα Λαμπρόπουλο έχουν αναλάβει την παραγωγή.
-Κινείστε ανάμεσα σε ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία. Τι σας προσφέρει καθένα από αυτά τα είδη;
Υπάρχουν θέματα που αναδεικνύονται καλύτερα μόνο με το ντοκιμαντέρ και άλλα μόνο με την μυθοπλασία. Το ντοκιμαντέρ σου προσφέρει την χαρά να κοιτάζεις την πραγματικότητα κατάματα, ενώ η μυθοπλασία την χαρά να “κατασκευάζεις” την δική σου πραγματικότητα.
