O Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος «συναντά» τον Κωνσταντίνο Τζούμα στο νέο του ντοκιμαντέρ

Στο φετινό πρόγραμμα των 23ων Νυχτών Πρεμιέρας, πέραν των ταινιών μικρού μήκους, οι ελληνικές ταινίες είναι μετρημένες στα δάχτυλα. Μια από αυτές είναι το νέο ντοκιμαντέρ του -αγαπημένου σε κοινό και κριτικούς- σκηνοθέτη Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου. Και πως θα μπορούσε να λείπει εξάλλου, αφού ως θέμα του έχει έναν άνθρωπο που είναι εμβληματική μορφή της πόλης. «Κωνσταντίνος Τζούμας, Ηθοποιός εξ Ιδιοσυγκρασίας» λοιπόν. Λίγες μέρες πριν προβληθεί η ταινία για πρώτη φορά, βρεθήκαμε στο σπίτι του σκηνοθέτη και συζητήσαμε για το ντοκιμαντέρ του και τον πρωταγωνιστή του.

Συνέντευξη στην Αγγελική Στελλάκη και τον Αντώνη Γκούμα:

Πώς προέκυψε η ιδέα για ένα ντοκιμαντέρ για τον Κωνσταντίνο Τζούμα;

Το ντοκιμαντέρ αυτό ανήκει σε μια καινούρια σειρά ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ που ονομάζεται Close Up και οι σκηνοθέτες που συμμετέχουμε προσπαθούμε ό,τι κάνουμε να φέρει τα χαρακτηριστικά αυτού που ονομάζουμε “δημιουργικό ντοκιμαντέρ”. Την ομάδα αυτή εκτός από εμένα, απαρτίζουν οι Κώστας Μαχαίρας, Μιχάλης Λυκούδης, Βασίλης Μωυσίδης, Ηλίας Δημητρίου, Θανάσης Τσαουσόπουλος, Γιάννης Ρεμούνδος και άλλοι, όλοι τους αξιόλογοι συνάδελφοι. Η σειρά ξεκινά μέσα, με τέλη Οκτωβρίου στην ΕΡΤ και θα αφορά πρόσωπα και συλλογικότητες του πολιτισμού, με διεύρυνση και σε άλλες θεματικές όπως οικολογικά ή αρχαιολογικά θέματα. Επαναλαμβάνω πως προσπαθήσαμε να έχει ένα χαρακτήρα αξιώσεων και ποιότητας όσο αφορά την έρευνα, το σενάριο και το γύρισμα. Το πρώτο ντοκιμαντέρ, το οποίο έκανα για τη σειρά ήταν ένα βιογραφικό πορτρέτο του εικαστικού Γιάννη Καστρίτη (Ο άνθρωπος κι ο Ίσκιος του) που είχα την χαρά να συμμετέχει στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και να βραβευθεί στο Fine Art Film Festival του Σαν Φραντζίσκο. Αμέσως μετά αποφάσισα να κάνω το ντοκιμαντέρ για τον Κωνσταντίνο Τζούμα, πράγμα που προκάλεσε μεγάλη έκπληξη σε κάποιους φίλους, γιατί δεν το περίμεναν από εμένα, δεν ξέρω γιατί. …Δηλαδή πρέπει να κάνω ταινίες από ένα υψόμετρο και πάνω, από τα 1000 μέτρα και πάνω; (γέλια)

Αυτά τα πορτρέτα είναι δικές σας προτάσεις ή της ΕΡΤ;

Είναι προτάσεις που κατατίθενται και συζητιούνται με τη Διεύθυνση και αποφασίζουμε από κοινού με ποια θα προχωρήσουμε. Το ντοκιμαντέρ για τον Κ.Τζούμα συνάντησε εξαρχής τον ενθουσιασμό και την αποδοχή. Θα με ρωτήσετε σίγουρα «Γιατί τον Τζούμα»; Είναι ένα ιδιαίτερο πρόσωπο στον ελληνικό κινηματογράφο, αλλά και γενικότερα. Τον εκτιμώ και τυχαίνει να έχουμε συνυπάρξει στην ίδια θεατρική ομάδα αλλά σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Αναφέρομαι στη θεατρική λέσχη Βόλου, του Σπύρου του Βραχωρίτη, μια θρυλική πειραματική ομάδα της δεκαετίας του ’80, με σπουδαίες παραστάσεις, όπου ο Κωνσταντίνος υπήρξε μέλος και υπεύθυνος για την κίνηση και το χορό. Εγώ έγινα μέλος της ομάδας αργότερα, στην εφηβεία μου, όταν εκείνος είχε ήδη φύγει. Μια φορά που είχε έρθει να δει μια παράστασή μας μου έκανε εντύπωση πόσο “εντάξει” ήταν και απέναντι σε εμάς, τους μικρούς, που βαστούσαμε “κοντάρι”.

Τι ήταν αυτό που σας έκανε εντύπωση από τη γνωριμία μαζί του;

Λοιπόν, θα σας διηγηθώ ένα συγκεκριμένο περιστατικό. Όταν ήμουν περίπου 19 χρονών, είχαμε πάει με μια παρέα νέων σκηνοθετών στο Φίλιον. Ένας από την παρέα, μεγαλύτερος μας κάποια χρόνια, μιλούσε επι παντός επιστητού, για τον παγκόσμιο και τον ελληνικό κινηματογράφο, αρκετά απαξιωτικά και εμείς ως μικρότεροι τον ακούγαμε σιωπηλοί. Κάποια στιγμή από ένα διπλανό τραπέζι ακούγεται μια φωνή να λέει «Εσύ, ποιος είσαι να μιλάς μ’ αυτό τον τρόπο για όλους και για όλα;» Σιωπή. Ο γνωστός μας απαντά: «Τι εννοείς ποιος είμαι;» και η φωνή του λέει: «Εσύ τι έχεις κάνει; Σε ακούω τόση ώρα, κρίνεις τους πάντες και τα πάντα και ερωτώ εσύ τι έχεις κάνει;». Εκείνος απάντησε μαζεμένα: «Έχω κάνει δυο μικρού μήκους» για να πάρει την απάντηση: «Και νομιμοποιείσαι να μιλάς με τέτοιο τρόπο για συναδέλφους σου;» Αυτός ήταν ο Κωνσταντίνος Τζούμας! Τότε σκέφτηκα μέσα μου: «Τι ωραίος τύπος»! Ήταν η δεύτερη συνάντηση, μετά το θέατρο.

Τι σας έμεινε περισσότερο γνωρίζοντας τον Κωνσταντίνο Τζούμα μέσα από τη συνεργασία σας για το ντοκιμαντέρ;

Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι το πόσο εντάξει άνθρωπος είναι. Δεν είναι τυχαίο που δεν θα ακούσεις από κανέναν κακό λόγο γι’ αυτόν στον χώρο μας. Μπορεί κάποιοι να διαφωνούν μ’ αυτά που λέει ή κάνει, αναγνωρίζουν όμως ότι έχει μια συνέπεια, ένα ήθος και μια πορεία.

Εκείνος πως αντιμετώπισε το ενδεχόμενο της έκθεσης σε ένα ντοκιμαντέρ; Ήταν επιφυλακτικός;

Νομίζω ότι είναι ένας άνθρωπος που επιλέγει πια τα πράγματα που θέλει να κάνει και έχει πλέον κάποιες «απαιτήσεις» (αν θες να το πεις έτσι) ως προς το τι θα είναι αυτό, υπό ποιες συνθήκες γίνεται και σε ποιο πλαίσιο, με ποιες προϋποθέσεις. Και αυτό είναι σεβαστό. Αμέσως όμως βρήκαμε κοινό τόπο, όταν κατάλαβε ακριβώς περί τίνος πρόκειται και ότι γίνεται από ένα κρατικό κανάλι, το οποίο θέλει να τον τιμήσει με αυτό τον τρόπο. Συμφώνησε αμέσως και ξεκινήσαμε. Απόλαυσα πραγματικά τη συνεργασία με τον Κωνσταντίνο, είναι λίγο γκρινιάρης μερικές φορές, αλλά τελικά αυτό που του ζητάς θα το κάνει και μάλιστα με πολύ επαγγελματικό τρόπο.

Σας άσκησε «βέτο» σε κάτι;

Όχι, ίσα-ίσα. Το μόνο που μου είπε, ίσως επειδή φοβήθηκε ότι θα τον πάω σε τίποτα βουνά, ήταν να μη φύγουμε πολύ μακριά από την Αθήνα (γέλια).

Πως ξεκινήσατε την προετοιμασία και την έρευνα;

Όπως είπα δεν τον ήξερα καλά τον Τζούμα, ήξερα τις ταινίες του. Άρχισα λοιπόν να ακούω τις εκπομπές του και μετά σκέφτηκα τι πιο καλός τρόπος να τον γνωρίσω από το να διαβάσω τα τρία βιβλία που έγραψε που είναι μυθιστορηματικές αυτοβιογραφίες όπως χαρακτηρίστηκαν… πάνω από 500 σελίδες το καθένα! Όταν τέλειωσα και το τρίτο βιβλίο, συνειδητοποίησα ότι τον ξέρω… λιγότερο από όταν άρχισα να διαβάζω τα βιβλία! Ακούγεται οξύμωρο αλλά αναφέρομαι όχι στην πληθώρα των γεγονότων της ζωής του αλλά σε κάτι βαθύ και πολύ προσωπικό που θα περίμενε κανείς να αποκαλυφθεί στα βιβλία του. Και αυτό δεν συμβαίνει γιατί προφανώς δεν το θέλει ο συγγραφέας. Έχει μια αξιοπρέπεια στο τι πρέπει να μείνει απέξω και στο τι πρέπει να μάθει ο αναγνώστης για τον ίδιο και για τους ανθρώπους που συναναστράφηκε. Μέσα από τα βιβλία του, που είναι πραγματικά απολαυστικά -και έχει αυτό το χάρισμα να περιγράφει με γοητευτικό τρόπο ακόμα και κοινότοπες καταστάσεις και να τις αναγάγει σε απολαυστικά συμβάντα,- εντόπισα τα κομβικά σημεία που ενσωμάτωσα στο ντοκιμαντέρ, με τον ίδιο ως αφηγητή. Όπου υπάρχει voice over είναι ουσιαστικά ανάγνωση αποσπασμάτων των βιβλίων του.

Επειδή υπάρχει εξαρχής ο χρονικός περιορισμός στη διάρκεια των 50λεπτών, λόγω του ότι προορίζεται για την τηλεόραση, πώς επιλέγει κάποιος τι θα βάλει και τι θα αφήσει, πού θα ρίξει το βάρος και πού όχι;

Προσπάθησα να καλύψω το εύρος της προσωπικότητας και του έργου του, από τον κινηματογράφο, το θέατρο και την τηλεόραση στο ραδιόφωνο και τη συγγραφή, που δεν είναι λίγα όλα αυτά, χωρίς να προσπαθήσω να δώσω περισσότερο βάρος σε κάποιον τομέα ιδιαίτερα. Ουσιαστικά, άφησα τον ίδιο να δώσει έμφαση στα σημεία που θεωρεί ο ίδιος κομβικά.

Επομένως ήταν οργανωμένο από εσάς αυτό το κομμάτι των ερωταπαντήσεων με τα παιδιά;

Ως ένα βαθμό ναι, γιατί πάντα η συνέντευξη σε ένα ντοκιμαντέρ είναι σπαζοκεφαλιά. Πρέπει να γίνει με έναν τρόπο που να είναι και οργανικός μέσα στην αφήγηση, αλλά να είναι ταυτόχρονα και πρωτότυπος. Επομένως οι συνεντεύξεις είναι πάντοτε κάτι πάνω στο οποίο όλοι οι σκηνοθέτες προβληματιζόμαστε. Εγώ βρήκα αυτόν τον τρόπο, με τα παιδιά που είναι από τη δραματική σχολή από την οποία έχει αποφοιτήσει ο ίδιος ο Τζούμας, τα οποία πριν έκαναν μια έρευνα γύρω από το έργο και τη ζωή του και έβγαλαν κάποιες ερωτήσεις. Φυσικά έδωσα και εγώ μια σειρά ερωτήσεων και όπου δεν υπήρχε αλληλοεπικάλυψη, ζήτησα να τεθούν.

Πώς ήρθε η συμμετοχή του ντοκιμαντέρ στις Νύχτες Πρεμιέρας;

Κατ’ αρχάς είναι ένα ντοκιμαντέρ που αντιμετωπίστηκε θετικά από τον τίτλο και μόνο. Αυτό έγινε και όταν ο Λουκάς ο Κατσίκας τον άκουσε. “Μ’ ενδιαφέρει!” μου είπε. Μετά το είδε και το επέλεξε. Σίγουρα έπαιξε ρόλο η ιδαίτερη προσωπικότητά του, η δημοφιλία του και το γεγονός ότι δεν είχε ξαναγίνει ως τώρα κάτι για αυτόν.

Με ποιο τρόπο επιλέχθηκαν τα αποσπάσματα από τα βιβλία και τις ταινίες;

Η επιλογή έγινε από εμένα όταν τα διάβαζα. Όσο αφορά την τηλεόραση, επιλέξαμε τελικά μόνο ένα απόσπασμα, γιατί από μόνη της ήταν ένα τεράστιο κομμάτι και ο περιορισμός των 50 λεπτών δε θα μας επέτρεπε περισσότερα. Αλλιώς θα έπρεπε να αφιερώσουμε ένα ντοκιμαντέρ μόνο για τις σειρές που έπαιξε στην τηλεόραση. Τα αποσπάσματα από τον κινηματογράφο είναι αποσπάσματα που καταρχάς άρεσαν σ’ εμένα, αλλά και που τα θεωρώ αντιπροσωπευτικά της ερμηνευτικής του γκάμας. Τα πρόβαλα παρουσία του, σε μεγάλη οθόνη, ώστε να καταγράψω τις αυθόρμητες αντιδράσεις του. Ήθελα να υπάρχει αυτή η αμεσότητα, μιας και κάποια από τα έργα του ίσως είχε πολλά χρόνια να τα δει και να τα θυμηθεί.

Η ταινία έχει πολύ ρυθμό, υπέροχες μουσικές επιλογές, από Kafka Takes Notes.

Ναι, η επιμέλεια της μουσικής υπογράφεται από την Kafka Takes Notes, είναι η Kafka, ήτοι Κατερίνα Καφεντζή, επί χρόνια συνεργάτιδα του Kωνσταντίνου Τζούμα στον ραδιοφωνικό σταθμό και μια φοβερά ταλαντούχα γυναίκα που ασχολείται και με τη μουσική επένδυση, κάτι που μάλιστα έκανε πρόσφατα και στην ταινία Suntan του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου. Θέλω να σταθούμε σε αυτό το κομμάτι, μιας και ήταν ιδιαίτερα τιμητική για εμένα η συνεργασία μου με την Kafka, την οποία πραγματικά απόλαυσα, γιατί έγινε με φοβερή επικοινωνία, ρυθμό και εμβάθυνση, καθώς είναι ένας άνθρωπος που γνωρίζει πάρα πολύ καλά τον Κωνσταντίνο και έτσι κάθε μουσικό κομμάτι που επέλεγε μού αποκάλυπτε και μια άλλη πτυχή του που μου ήταν ίσως γνώριμη με κάποιον άλλο τρόπο, αλλά όχι μουσικά.

Μπήκε αυτή τη φορά και νέα τεχνολογία. Έχουμε για παράδειγμα χρήση, γερανών, στέντικαμ, drone…

Εδώ κολλάει το ανέκδοτο με το γιατρό και τον ασθενή που έχει προβλήματα στο σεξ, αλλά όταν ο γιατρός του φέρνει την ωραία νοσοκόμα αρχίζει αμέσως και του λέει ο γιατρός «μπορείς!» και ο ασθενής του απαντά «άμα βρίσκω, μπορώ»! Αυτή η δουλειά έγινε όπως σας είπα ήταν εσωτερική παραγωγή της ΕΡΤ και έτσι λοιπόν είχα τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσω όλον αυτό τον εξοπλισμο πράγμα που ομολογώ το απόλαυσα.

Στο πίσω μέρους του μυαλού μας αναρωτιόμαστε αν αυτή η χρήση ήταν πρόβα τζενεράλε για την επόμενη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας σας Κοίλα (προσωρινός τίτλος);

(γέλια) Ξέρετε όπως τα ρούχα δεν κάνουν τον παπά, που λένε, έτσι και ο ακριβός εξοπλισμός δεν κάνει την καλή ταινία. Η ταινία που ετοιμάζω θα είναι γυρισμένη ίσως πιο «φτωχά» σε τέτοιου είδους εξοπλισμό, αλλά με μεγάλες απαιτήσεις και προετοιμασία όσον αφορά το ύφος της. Για την ταινία μυθοπλασίας αυτή τη στιγμή είμαστε με τον Κώστα τον Λαμπρόπουλο, τον παραγωγό μου, στο τελευταίο στάδιο της ολοκλήρωσης του χρηματοδοτικού πλάνου, ενώ παράλληλα έχει ξεκινήσει η προετοιμασία. Αν όλα πάνε καλά θα ξεκινήσουμε στα τέλη του χειμώνα.

 

* Η προβολή του ντοκιμαντέρ «Κωνσταντίνος Τζούμας: Ηθοποιός Εξ Ιδιοσυγκρασίας» θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου στην αίθουσα Δαναός 1. Θα προηγηθεί η απονομή βραβείων πρωτοεμφανιζόμενων δημιουργών και ηθοποιών ελληνικών ταινιών (στις 19:30). Μετά το ντοκιμαντέρ θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Κωνσταντίνο Τζούμα και τον Δημήτρη Κουτσιαμπασάκο.