Μάθημα Κινηματογραφικής Ιστορίας 14: Ο Γαλλικός Ιμπρεσιονισμός
Συνεχίζοντας το αφιέρωμα στα αισθητικά ρεύματα, στο μάθημα αυτό θα αναλύσουμε τον γαλλικό ιμπρεσιονισμό, ένα ρεύμα που επηρέασε όχι μόνο τον κινηματογράφο, αλλά και πολλές άλλες τέχνες.
Θέλοντας να δώσουμε έναν ορισμό, ο ιμπρεσιονισμός είναι ένα καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Αν και αρχικά καλλιεργήθηκε στο χώρο της ζωγραφικής, επηρέασε, ωστόσο, την λογοτεχνία, την μουσική και τον κινηματογράφο.
Ο ιμπρεσιονισμός στον κινηματογράφο
Κατά τη διάρκεια του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου, η γαλλική κινηματογραφική βιομηχανία υπέστη μεγάλο πλήγμα, καθώς οι εξαγωγές των ταινιών σταμάτησαν και οι παραγωγές ελαττώθηκαν. Παρόλα αυτά, στη Γαλλία υπήρχαν δύο μεγάλες κινηματογραφικές εταιρείες (Pathé Frères & Léon Gaumont) που είχαν στην κατοχή τους αρκετές κινηματογραφικές αίθουσες ∙ για να μην δουν τα κέρδη τους να μειώνονται αποφάσισαν να εισάγουν ταινίες από τον αμερικάνικο κινηματογράφο.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο χολυγουντιανός κινηματογράφος να μεσουρανεί στην Γαλλία την διετία 1915 -1917. Την ίδια περίοδο, λοιπόν, που η εγχώρια κινηματογραφική βιομηχανία προσπαθούσε να ανακάμψει, ένα νέο αισθητικό ρεύμα κάνει την εμφάνισή του στη χώρα: ο γαλλικός ιμπρεσιονισμός με εμπνευστές τους Αμπέλ Γκανς, Ζερμαίν Ντυλλάκ, Μαρσέλ Λ’Ερμπιέ, Ζαν Επστάιν και Λουί Ντελλύκ. Οι σκηνοθέτες αυτοί, όλοι τους διανοούμενοι, που είχαν ασχοληθεί θεωρητικά με τον κινηματογράφο, είχαν αποφασίσει να απαλλάξουν τον κινηματογράφο από την θεατρικότητα που έφερε από τα πρώτα χρόνια της γέννησής του.
Κεντρικό ρόλο στις ιμπρεσιονιστικές ταινίες είχε το ψυχολογικό βάθος στην αφήγηση, που είχε να κάνει κυρίως με ερωτικά τρίγωνα. Η ψυχολογική αφήγηση λειτουργούσε ως βάση για την διερεύνηση των διαθέσεων και των αισθήσεων που είχαν οι χαρακτήρες των ταινιών.
Όσο για τα τεχνικά χαρακτηριστικά των ταινιών αυτών, είναι ιδιαίτερα συχνή η χρήση αναδρομών, που στόχο έχουν να δώσουν μια σαφή εξήγηση των ψυχικών διακυμάνσεων των χαρακτήρων. Επίσης, οι νέες τεχνικές της φωτογραφίας και του μοντάζ αποτελούν καινοτόμες ιδέες των ταινιών αυτών. Η σύγκριση του κινηματογράφου με τη μουσική δημιούργησαν το ρυθμικό μοντάζ που υποδήλωνε την ταχύτητα μιας εμπειρίας του ήρωα. Ακόμη, η δοκιμή νέων φακών και τα ιδιαίτερα κάδρα που έκαναν πιο έντονη την φωτογένεια της εικόνας είναι οι τεχνολογικές καινοτομίες που έφερε το ιμπρεσιονιστικό αυτό ρεύμα. Μάλιστα, οι ιμπρεσιονιστές σκηνοθέτες έδεναν τις κάμερες σε αυτοκίνητα ή ατμομηχανές θέλοντας να πετύχουν με ακρίβεια την ανθρώπινη ματιά.
Μερικές χαρακτηριστικές ταινίες του ιμπρεσιονισμού είναι οι εξής: «Η πλημμύρα» του Ντελλύκ, «Πιστή καρδία», «Η ωραία Νιβερνέζα» του Επστάιν, «Η δέκατη συμφωνία», «Ο τροχός», «Ναπολέοντας» του Γκανς, «Η χαμογελαστή κυρία Μπεντέ» της Ντυλάκ και «Το χρήμα», «Ελντοράντο» του Λ’ Ερμπιέ.
Οι ταινίες αυτές γνώρισαν κάποια αναγνωρισιμότητα, ωστόσο ο ιμπρεσιονισμός δεν κατάφερε να κερδίσει το ξένο κοινό μέχρι και το 1929, οπότε και ξεκίνησε να σβήνει. Οι καινοτομίες των σκηνοθετών αυτών, όμως, επηρεάζουν μέχρι και σήμερα τους κινηματογραφιστές παγκοσμίως.
