58ο ΦΚΘ: Αναζητώντας δικαιοσύνη και εξιλέωση

Με δύο υπέροχες ιρανικές ταινίες συνεχίστηκε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Και στις δύο οι ήρωες αναζητούν δικαιοσύνη και συμπόνια, ενώ η προσπάθεια για εξιλέωση είναι μία ακόμα θεματική που απασχολεί τους σκηνοθέτες που συχνά «δοκιμάζουν» τους ήρωές τους βάζοντάς τους σε ρόλο θύτη και θύματος.

H βραδιά χθες έκλεισε με πάρτι στο Ύψιλον, με DJs δίδυμο Felizol & the Boy, δηλαδή τους σκηνοθέτες Βεσλεμέ και Αλέξανδρο Βούλγαρη.

Από τις επαναληπτικές προβολές, έχουμε γράψει τις προηγούμενες ημέρες για τις ταινίες, Φορτίο (Cargo), Ιερόσυλοι (Sacrilege), Δεν είμαι μάγισσα (I am not a witch), > εδώ / >εδώ / >εδώ  / και >εδώ. 

Ούτε Όνομα, Ούτε Υπογραφή (No Name, No Signature)

Βραβευμένη με δύο βραβεία του τμήματος Orizzonti, η ταινία του Ιρανού σκηνοθέτη Βαχίντ Τζαλιλβάντ αποτελεί ένα ακόμα (καλό) δείγμα ιρανικού ρεαλιστικού κινηματογράφου. Ένας ιατροδικαστής χτυπάει με το αυτοκίνητό του το αμάξι μιας άλλης οικογένειας. Παρά την προτροπή του να πάει η οικογένεια στο νοσοκομείο, εκείνη δεν το κάνει. Το αγόρι, όμως, που το προηγούμενο βράδυ φαινόταν καλά, εμφανίζεται νεκρό την επόμενη ημέρα στο νεκροτομείο. Η επίσημη αιτία θανάτου είναι η δηλητηρίαση, αλλά ο ιατροδικαστής θα κάνει ό,τι μπορεί προκειμένου να βρει την αλήθεια πίσω από τον θάνατο του αγοριού. Η δικαιοσύνη, οι εμπλοκή με τις δικαστικές αρχές και τους νόμους, η αίσθηση του καθήκοντος και οι ενοχές αποτελούν βασικά ζητήματα της ταινίας, που σύμφωνα με τον σκηνοθέτη της αποτελεί το δεύτερο μέρος μιας άτυπης τριλογίας που σκοπεύει να κάνει. Μια από τις καλύτερες ταινίες του διεθνούς διαγωνιστικού, ταινία που θέτει ηθικά διλήμματα, αλλά είναι πολύ προσεκτική ως προς το εάν πρέπει να δώσει τις απαντήσεις. Εξαιρετική η ερμηνεία του κεντρικού πρωταγωνιστή, ο οποίος βραβεύτηκε και στη Βενετία.

Εξαφάνιση (Disappearence)

Άλλο ένα ωραίο δείγμα σύγχρονου ιρανικού σινεμά, βάζει τον καθωσπρεπισμό και τις εσφαλμένες κοινωνικές απαγορεύσεις να κονταροχτυπηθούν με την ανθρώπινη φύση και την κοινη λογική. Μια 19χρονη κοπέλα εμφανίζεται σε κρατικό νοσοκομείο λέγοντας ότι την βίασε οδηγός ταξί. Όταν της ζητούν επίμονα να καλέσει κάποιο μέλος της οικογένειας της εμφανίζεται νεαρός που λέει ότι είναι ο αδερφός της. Είναι ξεκάθαρο ιατρικά ότι η κοπέλα έχει άμεση ανάγκη για χειρουργείο, όμως οι δυο νέοι δε θα μπορέσουν να ξεπεράσουν την γραφειοκρατία και τους αυστηρούς κρατικούς νόμους που θέλουν ένα ζευγάρι να είναι παντρεμένο ή αλλιώς να έρθει ο πατέρας της κοπέλας να υπογράψει, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να την αφήσουν να πεθάνει μπροστά στα μάτια τους. Έτσι το ζευγάρι θα γυρίσει νοσοκομεία και θα στραφεί σε κάθε μεριά, για να βρουν κάποιον να δεχτεί να περιθάλψει την κοπέλα.

Ένα δράμα γεμάτο εσωτερική ένταση, καταστάσεις που θα εξοργίσουν το θεατή, με το χειρότερο από όλα να μην είναι ότι οι ιατροί δε δέχονται τον ασθενή καταπατώντας κάθε ιατρικό όρκο,  αλλά ότι όλα τα χαρτιά για μια γυναίκα πρέπει να τα υπογράψει νόμιμος σύζυγος (αν αποδείξει πρώτα ότι είναι παντρεμένη) ή αλλιώς ο πατέρας της. Ταυτόχρονα με την υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας, μας δείχνει τον αντίποδα αυτών των σύγχρονων ερωτευμένων παιδιών, που δείχνουν μοντέρνα και πραγματικά αγαπημένα, αλλά εγκλοβισμένα και θύματα του γενικότερου παραλογισμού, όπως των ρούχων, που αποφεύγεται να βγουν ακόμα και για την εξέταση -χαρακτηριστική η σκηνή που της παίρνει η γιατρός την πίεση με το πιεσόμετρο πάνω από τα ρούχα. Φοβάμαι πάντως ότι μπορεί από μερικούς να έχει και μια δεύτερη ανάγνωση του σεναρίου, ότι η μοίρα είναι που εκδικείται τους «παράνομους» εραστές, σαν «θεία δίκη».

Κοράκια (Ravens)

Σύγχρονη αγροτική οικογένεια σε απόλυτη κατάρρευση. Όταν όλα απαιτούν από τους άλλους περισσότερα από όσα μπορούν να δώσουν. Η γη απαιτεί περισσότερη προσπάθεια και δουλειά από τον αγρότη, οι τράπεζες και οι ιδιοκτήτες της γης απαιτούν περισσότερα λεφτά από αυτόν, αυτός με τη σειρά του απαιτεί από το γιο του περισσότερη βοήθεια και κατανόηση, ενώ το παιδί δε φαίνεται να έχει κλίση σε αυτή τη ζωή και θέλει να χαρεί την εφηβεία του, όμως η ακολουθία της παραδοσιακής δουλειάς που περνά από γενιά σε γενιά απαιτεί να γίνει και αυτός αγρότης, η γυναίκα απαιτεί από τον σύζυγος της εκδρομή στη θάλασσα με τα παιδιά που της είχε τάξει και το ερωτικό πάθος που έχει σβήσει και το αναζητά αλλού. Όλα δείχνουν να βαίνουν προς την αναπόφευκτη κορύφωση, ενώ στην πορεία οι χαρακτήρες θα χάσουν κάτι πολύ πιο σημαντικό και από τη φάρμα και την περιουσία τους. Αργή αφήγηση, υπερβολικά αργή, κλασικής σουηδικής σχολής, με ωραία κάδρα και φωτογραφία. Σκληρό, εκδικητικό και αυτο-εκδικητικό (τιμωρητικό) το σενάριο, προσοχή περιέχει μερικές σκληρές οπτικά σκηνές εσκεμμένων αυτοτραυματισμών.

Αγκάθι (Thorn)

Δανέζικη ταινία, ελληνική όμως συμπαραγωγή με έντονο το ελληνικό στοιχείο στο συνεργείο της, αποτελεί μια αφαιρετική ταινία μυστηρίου. Νιόπαντρο ζευγάρι πάει να ζήσει στην εξοχή, δίπλα σε ένα μεγάλο δάσος και πλάι σε ένα σπίτι που μένει ένα λίγο πιο ηλικιωμένο ζευγάρι που έχει περισσότερα κοινά στοιχεία με αυτούς από όσα φαινομενικά αντιλαμβάνονται αρχικά. Πέραν των επιμέρους στοιχείων, του κλέφτη, του χαμένου αλόγου, της ίδιας καραμπίνας, του δαχτυλιδιού, οι δυο ιστορίες στην πορεία γίνονται ένα, μάλιστα οι μια σαν αντικατοπρισμός της άλλης. Ένα δραματικό ερωτικό παραμύθι με το δικό του προσωπικό τρόπο αφήγησης που φαίρνει στο μυαλό στοιχεία του σύμπαντος του Λιντς μεταξύ άλλων, παρουσιάζεται χωρίς τόπο και χρόνο. Δηλαδή, οι δημιουργοί έχουν προσέξει να μην είναι ξεκάθαρη η απόδωση του χρόνου (σε κοστούμια κτλ), ενώ διαθέτει ωραία μουσική με την οποία ντύνονται μεγάλα διαστήματα της ταινίας, κυρίως παύσης ή ανάπαυλας, με πλάνα φύσης. Θα μπορούσε να αποτελέσει μια αξιολογότατη ταινία μικρού μήκους, σε κανονικής διάρκεια ταινία όμως το σενάριο μοιάζει λίγο και το τελικό αποτέλεσμα περισσότερο φλύαρο και από πολύ νωρίς προβλέψιμο.

Hannah

Η Χάνα (Σάρλοτ Ράμπλινγκ) είναι μια γυναίκα που μοιάζει να ζει μια βαρετή ζωή. Από τη δουλειά της στο σπίτι και από εκεί στα μαθήματα ψυχοθεραπευτικού θεάτρου. Η Χάνα, όμως, καλείται να έρθει αντιμέτωπη και με το έγκλημα για το οποίο κατηγορείται ο ηλικιωμένος σύζυγός της, ο οποίος μπαίνει στη φυλακή. Η Χάνα συνεχίζει τη ζωή της σαν να μην τρέχει τίποτα. Κάτι, όμως, μέσα της βράζει. Ταινία ερμηνείας το Hannah, στηρίζει όλη τη δύναμή της στην κεντρική πρωταγωνίστρια. Η ταινία είναι ρεαλιστική, αλλά με την ελλειπτική πλοκή της και τις μεγάλης διάρκειας σιωπές της, ενδέχεται να κουράσει τον θεατή. Προσφέρει, όμως, μια πρώτης τάξεως ευκαιρία ια να ξεδιπλώσει η Ράμπλινγκ το ταλέντο της (εδώ η Βρετανίδα ηθοποιός μιλάει γαλλικά).

Η Επιφάνεια των Πραγμάτων (Surface of Things)

Ελεύθερη προσέγγιση της νουβέλας της Άντζελας Δημητρακάκη «Τέσσερις μαρτυρίες για την εκταφή του ποταμού Ερρινιού», επιλέγει ως τις τέσσερις πρωταγωνίστριες – αφηγήτριες τις Μαρία Σκουλά, Μαρία Καλλιμάνη, Θέμις Μπαζάκα και Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου. Η κάθε μια κάνει την εξιστόρηση της για τα 80s και το συμβάν που στιγμάτησε την τρυφερή τους ηλικία, ενώ εμείς παρακολουθούμε τη ζωή τους στο σήμερα, δηλαδή χωρίς να συμβαδίζει η αφήγηση με αυτά που βλέπουμε. Βλέπουμε όμως τη ζωή τους σήμερα, καθώς αυτές θυμούνται και λένε σε μια ανθρωπολόγο την ιστορία, άλλη γράφοντας την σε τετράδιο, άλλη ηχογραφώντας σε κασετοφωνάκι, άλλη σε απευθείας συνέντευξη, άλλη απλώς με voiceover. Οι παλιές συμμαθήτριες, σχολιάζουν το τότε όπως το βλέπουν τώρα (που είναι 40 με 50 χρονών, δεν βγαίνει αρκετά ξεκάθαρα). Ένα ιδιότυπο girl power, μια αναπόληση της εποχής και η ανάμνηση μιας ξέγνοιαστης παιδικότητας, αλλά και ενός μοιραίου ατυχήματος, συνεχίζει να αναρωτιέται φωναχτά, τι έμεινε από την παρέα τους της δεκαετίας των 80s;

(*) Στο πλαίσιο του αφιερώματος για Ruben Östlund αλλά και των τριών υποψήφιων ταινιών για βραβείο LUX είχαμε τη χαρά να ξαναδούμε δυο αγαπημένες μας ταινίες, που τις είχαμε μάλιστα ανακαλύψει πάλι εδώ, σε παλαιότερα φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: 

Ανωτέρα Βία

Η δομή των οικογενειακών σχέσεων και της εμπιστοσύνης των δυο φύλων βρίσκεται στο τραπέζι της αμφισβήτησης σε αυτή την ευφυέστατη σεναριακά ιδιόμορφη κωμωδία. Τετραμελής οικογένεια Σουηδών ταξιδεύει σε χιονοδρομικό κέντρο των γαλλικών Άλπεων για να απολαύσουν τις διακοπές τους κάνοντας σκι. Μια χιονοστιβάδα έρχεται να τα καταστρέψει όλα, καθώς ο πατέρας σαστίζει, πανικοβάλλεται και παρατάει γυναίκα και παιδιά για να τρέξει να σωθεί. Η απειλή περνά όμως τα παιδιά και ιδίως η γυναίκα έχουν συντριβεί από την αντίδραση του άντρα, ο οποίος δεν παραδέχεται τίποτα στους άλλους και τον εαυτό του. Όσο η εικόνα του άντρα ίνδαλμα, εν δυνάμει ήρωα, καταρρίπτεται μεγαλοπρεπέστατα η ταινία διακωμωδεί τις αντιδράσεις όλων των χαρακτήρων και των περιφερειακών που τους παίρνει η μπάλα. Στο Force Majeure απολαυστικές case study μελέτες περιπτώσεων αυτοθυσίας δίνουν καυστικές αναλύσεις ψυχολογίας, συμπεριφορών και γενικότερα διαπροσωπικών σχέσεων και κοινωνικών status, όλα δοσμένα με το ιδιαίτερο χιούμορ που το κάνει ανάλαφρο και διασκεδαστικό.

Το Αίμα των Σάμι

«Το Αίμα των Σάμι» σε σκηνοθεσία Αμάντα Κέρνελ, αφηγείται την ιστορία ενός κοριτισού από τη Λαπωνία που μπαίνει εσωτερική σε ένα σχολείο στη Σουηδία και καλείται να μάθει τη σουηδική γλώσσα. Η Έλλε Μάρια αποφασίζει ότι θέλει να μείνει μόνιμα στη Σουηδία και να ξεχάσει την καταγωγή της, ωστόσο οι άλλοι γύρω της δεν θα την αφήσουν εύκολα να την ξεχάσει. Η Κέρνελ έφτιαξε μία πλούσια σε πολιτιστικά στοιχεία και ενδιαφέρουσα κοινωνικά και ανθρωπολογικά ταινία και μίλησε για την ουσία του ρατσισμού. Για την αίσθηση ότι το σώμα σου μυρίζει διαφορετικά από των άλλων, απλά και μόνο επειδή κάποιοι έχουν αποφασίσει ότι αυτό πρέπει να σκεφτείς. Είναι μία λιγότερο γνωστή σελίδα της ιστορίας και δείχνει ότι οι θεωρίες ευγονισμού δεν χρησιμοποιήθηκαν μόνο από τους Ναζί στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δύο πρωταγωνιστικά κορίτσια της ταινίας τα ερμηνεύουν δύο πραγματικές αδελφές (η σχέση μεταξύ τους συγκινητική). Η ταινία διαθέτει εξαιρετική φωτογραφία (κυρίως όσον αφορά τα υπέροχα καρτποσταλικά τοπία της Λαπωνίας), ενώ ενδιαφέρεται για τον εσωτερικό κόσμο των ηρώων επιμένοντας στα μικρά (αλλά καθόλου ασήμαντα): σε ένα αδελφικό χάδι, στον πρώτο ερωτικό χορό, στο άγγιγμα των πλήκτρων ενός πιάνου). Μοιάζει ποιητική, αλλά είναι ταυτόχρονα βαθύτατα ουσιαστική.