Γυναίκες και σινεμά: Περί πραγματικής ισότητας
Ποσόστωση vs. αξιοκρατίας.
Είναι το ζήτημα που αφορά τη θέση της γυναίκας στο σύγχρονο κόσμο και καθώς το σινεμά είναι μέρος αυτού του κόσμου απασχολεί και το σινεμά.
Στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, η βράβευση γυναικών δημιουργών προκάλεσε συζητήσεις. Ήταν αυτές οι καλύτερες ταινίες για να συμμετάσχουν και ήταν αυτές οι ταινίες που έπρεπε να βραβευτούν; Οι απόψεις διίστανται. Στον αντίποδα, άλλα φεστιβάλ -όπως εκείνο των Καννών- έχουν κατηγορηθεί για αποκλεισμό των γυναικών δημιουργών από το πρόγραμμά τους. Πού βρίσκεται η «χρυσή τομή» για την προώθηση των καλύτερων;
Γυναίκες δημιουργοί και η απουσία τους από το Χόλιγουντ
Η πραγματική λύση θα ήταν η αξιοκρατία, καθώς η ποσόστωση είναι ένα μέτρο που χρησιμοποιείται (με επιτυχία σε αρκετές χώρες σε τομείς όπως η πολιτική ή ο αθλητισμός) όταν η αξιοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει. Όταν οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με την άρνηση των ίσων ευκαιριών εξαιτίας του φύλου τους. Γιατί ας το παραδεχτούμε: δεν είναι το ίδιο εύκολο για μία γυναίκα σκηνοθέτη -στο Χόλιγουντ τουλάχιστον- να έχει τις ίδιες ευκαιρίες με αυτές που έχει ένας άνδρας. Ακόμα και τώρα. Εν έτει 2018. Ωστόσο η ποσόστωση δεν μπορεί να είναι μονόδρομος, δεν μπορεί να είναι η μοναδική λύση στην τέχνη.
Στην πρόσφατη τελετή απονομής, η Φράνσις ΜακΝτόρμαντ αφού άφησε τον κύριο Όσκαρ στο πάτωμα (σε στυλ “έχουμε σημαντικά θέματα να συζητήσουμε τώρα”) κάλεσε τις γυναίκες υποψήφιες κάθε κατηγορίας να σηκωθούν όρθιες και απευθυνόμενη στην ανδροκρατούμενη κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ είπε: «Κοιτάξτε όλοι γύρω σας. Κοιτάξτε γύρω σας κυρίες και κύριοι γιατί έχουμε όλες ιστορίες να αφηγηθούμε και πρότζεκτ που χρειάζονται χρηματοδότηση». Και πρόσθεσε: «Μη μας μιλήσετε για αυτά σήμερα στα πάρτι. Καλέστε μας σε λίγες ημέρες στο γραφείο σας ή μπορείτε να έρθετε εσείς στο δικό μας -ότι σας βολεύει. Και θα σας πούμε για αυτά. Θα σας αφήσω σήμερα με δύο λέξεις, κυρίες και κύριοι: inclusion rider». Πολλοί άκουσαν τη φράση αυτή, αλλά λίγοι ήταν εκείνοι που κατάλαβαν τι σημαίνει. Inclusion Rider είναι όταν με όρο στο συμβόλαιό σου απαιτείς μεγαλύτερη διαφοροποίηση στα άτομα που εργάζονται σε έναν τομέα (εδώ στο σινεμά). Δηλαδή να ζητάς να προσληφθούν περισσότερες γυναίκες ή μέλη διαφορετικών φυλών και background, ώστε το εργατικό δυναμικό να αντανακλά τα δημογραφικά στοιχεία του πραγματικού κόσμου.
Ποιες είναι οι 100 καλύτερες ταινίες από γυναίκες σκηνοθέτιδες;
Η αλήθεια είναι ότι η Φράνσις ΜακΝτόρμαντ έχει ένα δίκιο. Όταν το σύστημα αρνείται να δεχτεί την αλλαγή, πρέπει να την επιβάλλεις. Ο τρόπος που θα γίνει αυτό δεν έχει ακόμα βρεθεί. Αυτό που κατάφερε, όμως, η ΜακΝτόρμαντ με την τοποθέτησή της στα Όσκαρ ήταν κάτι πολύ πιο σημαντικό: ανάγκασε τις γυναίκες υποψήφιες να σηκωθούν όρθιες, να δηλώσουν την παρουσία τους, να δείξουν το ταλέντο τους. Και μίλησε για τις «ιστορίες» που έχουν όλες να αφηγηθούν. Πρόκειται για ένα πολύ θετικό μήνυμα σε μια περίοδο που η βιομηχανία του θεάματος έχει κατακλυστεί από ένα αίσθημα θυματοποίησης, από το κίνημα MeToo. Ναι, είναι σημαντικό «αρπακτικά» σαν τον Χάρβεϊ Γουάινστιν να απομακρύνονται από θέσεις ευθύνης και είναι σημαντικό για τις γυναίκες να μπορούν να μιλήσουν για όσα έχουν κατά καιρούς υποστεί στα χέρια τέτοιων ανδρών. Ωστόσο, αντίθετα με την εικόνα που έδειξαν στα Όσκαρ η Σάλμα Χάγεκ, η Άσλεϊ Τζαντ και η Αναμπέλα Σιόρα, οι γυναίκες δεν είναι θύματα και δεν μπορούν να ορίζονται ως τέτοια. Όπως σημείωνε στους Cinepivates η σκηνοθέτις Σάλι Πότερ σε πρόσφατη συνέντευξή της: «Και πιστεύω ότι οι γυναίκες μπορούν να μιλήσουν για πολλά πράγματα, όχι μόνο για το ότι είναι θύματα. Αυτή είναι η πλευρά της συζήτησης αυτής που δεν μου αρέσει. Νομίζω ότι τραβάει την προσοχή στο πώς οι γυναίκες πληγώνονται, ενώ είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να δούμε τους τρόπους με τους οποίους οι γυναίκες είναι δυνατές. Επειδή αυτό πραγματικά είναι θέμα – ταμπού».
Γυναίκες πίσω από τις κάμερες
Το σινεμά έχει ήδη αποδείξει ότι ταινίες με γυναίκες ηρωίδες μπορούν να κινηθούν καλά στο box office (βλ. Wonder Woman), να αποσπάσουν εξαιρετικές κριτικές ή να θριαμβεύσουν στα Όσκαρ (The Shape of Water). Αρκεί να δοθούν σε γυναίκες δημιουργούς οι κατάλληλες ευκαιρίες. Όχι επειδή είναι γυναίκες, αλλά επειδή διαθέτουν ταλέντο. Η ισότητα δεν είναι ποσοστό. Η ισότητα -στο σινεμά- σημαίνει ότι η καλύτερη ταινία κερδίζει. Ισότητα σημαίνει ότι θα μπορούμε στο μέλλον να βλέπουμε ένα φεστιβάλ με συμμετέχοντες άνδρες, γυναίκες, λευκούς, Ασιάτες, Αφρικανούς, ομοφυλόφιλους, τρανς, Ευρωπαίους, Αμερικάνους, όχι σε ίσα ποσοστά, αλλά ως ένα παζλ διαφορετικών θεματικών και background.
Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας γι’ αυτό.
